Aktem prawnym, który reguluje m. in. powierzanie pracy, pomoc, podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej, jest ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Natomiast 1-ego lipca 2024 r. weszło w życie większość regulacji zawartych w ustawie z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw ( nieliczne regulacje wejdą w życie 1 ego września i 24 ego października 2024 r. - vide: https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/zmiana-ustawy-o-pomocy-obywatelom-ukrainy-w-zwiazku-z-konfliktem-21985094).

Wspomniany akt prawny reguluje kwestie dotyczące m.in. dalszego pobytu i pracy obywateli Ukrainy w Polsce, możliwości pobytu w obiektach zbiorowego zakwaterowania czy wymaganych kwalifikacji lekarzy i pielęgniarek.

Nowelizacja podyktowana jest przedłużeniem do 4 marca 2025 r. przez Radę Unii Europejskiej, decyzją wykonawczą 2023/2409 z dnia 19 października 2023 r., tymczasowej ochrony wprowadzonej decyzją wykonawczą Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającą istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE (...).

W wyniku nowelizacji zmienione są częściowo regulacje dotyczące zatrudniania obywateli Ukrainy przez polskich pracodawców.

Według nowych regulacji umowę o pracę z obywatelem Ukrainy będzie można zawrzeć, jeżeli spełnione będą łącznie następujące warunki:

1. obywatel Ukrainy przebywa legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego pobyt na terytorium RP uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa,
2. podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi (powiadomienie o zatrudnieniu Ukraińca), w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy, powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi (dotychczas termin powiadomienia wynosił 14 dni),
3. wymiar czasu pracy będzie nie niższy niż wskazany w powiadomieniu lub liczba godzin będzie nie mniejsza niż wskazana w powiadomieniu,
4. pracownik otrzyma wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż określona w powiadomieniu lub ustalonej według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonej w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy,
5. wynagrodzenie, które otrzyma obywatel Ukrainy, będzie spełniało wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu - w przypadkach gdy przepisy te mają zastosowanie.

(źródło: https://www.pit.pl/aktualnosci/nowe-zasady-legalizacji-pobytu-i-pracy-obywateli-ukrainy-1009888)

Podsumowanie zmian:

Dostęp do rynku pracy

1. skrócenie z 14 na 7 dni terminu na przesłanie powiadomienia do właściwego ze względu siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu, który zatrudnia obywatela Ukrainy - dotychczas termin 14- dniowy był nadużywany, co potwierdzały kontrole;
2. konieczność złożenia kolejnego powiadomienia o zatrudnieniu obywatela Ukrainy w przypadku gdy:
   1. zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy, lub
   2. zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, lub
   3. zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określone w powiadomieniu, lub
   4. obniżono miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu.
3. wymóg wskazywania w powiadomieniu o zatrudnieniu obywatela Ukrainy co najmniej minimalnego wynagrodzenia o pracę lub minimalnej stawki godzinowej - dotychczas obserwowane było wpisywanie wynagrodzenia niższego niż minimalne.

Dodatkowo, w przypadku gdy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełni warunków powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, zastosowania nie znajdą regulacje art. 120 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Powiadomienie

Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: praca.gov.pl

W powiadomieniu składanym do PUP podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy przekazuje:

1. informacje dotyczące podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy;
2. informacje dotyczące pracodawcy użytkownika - w przypadku podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy, który prowadzi agencję zatrudnienia świadczącą usługi pracy tymczasowej;
3. dane osobowe obywatela Ukrainy (imię (imiona) i nazwisko, datę urodzenia, płeć, obywatelstwo, rodzaj, numer i serię dokumentu podróży lub innego dokumentu stwierdzającego lub pozwalającego ustalić tożsamość oraz państwo, w którym wydano ten dokument, numer PESEL - o ile został nadany; 4) rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy;
4. stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy;
5. miejsce wykonywanej pracy;
6. miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia;
7. wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub w miesiącu;
8. liczbę wszystkich osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę i na podstawie umów cywilnoprawnych według stanu na dzień 23 lutego 2022 r. oraz na dzień złożenia powiadomienia.

Nowelizacja, która wchodzi w życie 1 lipca wprowadza ponadto następujące zmiany:

1. przedłużenie do dnia 30 września 2025 r. okresu, w którym pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli Ukrainy, którzy przybyli na to terytorium w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy
2. Do 30.09.2025 r. przedłużono m. in.:
   • okres ważności wizy krajowej obywatela Ukrainy oraz zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy
   • okresu, w którym bieg terminów na załatwienie spraw dotyczących udzielenia cudzoziemcowi: zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej; zmiany: zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji

Ponadto z dniem 25.10.2024 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, które wprowadzą powyższe zmiany a mianowicie: wymóg wykazania się znajomością języka polskiego minimum na poziomie B1 (średnio zaawansowany) przez lekarzy i lekarzy dentystów, którzy uzyskali kwalifikacje poza Unią Europejską i posiadają zgodę ministra właściwego do spraw zdrowia na wykonywanie zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uzyskaną w ramach tak zwanej procedury uproszczonej. Wskazani wyżej lekarze i lekarze dentyści w celu uzyskania prawa wykonywania zawodu, które przyznaje odpowiednia okręgowa rada lekarska, będą zobowiązani do przedłożenia dokumentu poświadczającego znajomość języka polskiego minimum na poziomie B1.

Opracowała Małgorzata Suprynowicz BBI