Ruiny pomijanego często zamku bychawskiego leżą w północno - zachodniej części miasta zwanej Podzamczem. Zbudowano go na miejscu trzech wcześniejszych dworów należących do rodziny Bychawskich.

 

Zamek położony był na półwyspie otoczonym z trzech stron stawami i dodatkowo od strony północnej odciętym fosą od lądu – i prawdopodobnie połączonym z podzamczem zwodzonym mostem. Za fosą znajdowało się gospodarcze podzamcze, również umocnione. Sam budynek mieszkalny, otoczony czworobocznymi umocnieniami, określany jako dom wieżowy, był wybudowany z cegły i białego kamienia, na planie prostokąta z alkierzem bocznym, podpiwniczony, o dwóch kondygnacjach, prawdopodobnie trójdzielny z sienią na osi. Z zamku tego pozostały prawdopodobnie mury przy południowo-zachodnim alkierzu.

 

Ruiny datuje się powszechnie na XVI wiek, nigdy jednak nie były badane przez archeologów. Ku mojemu zdziwieniu znaleźliśmy tam 3 gotyckie cegły palcówki, w tym jedna szkliwiona! Czyżby ich obecność świadczyła o wykorzystaniu do budowy zamku murów już istniejących, wzmiankowanych w źródłach, piętnastowiecznych dworów?

Na podzamczu znajdowały się w 1694 roku: folwark z wozownią, spichlerz, stodoła, kuchnia, browar i dom podstarościego.

 

Po osiemnastowiecznej rozbudowie wg projektów architekta Niemca – budową kierował miejscowy murator Kłącz lub Kłacz – zamek został rozbudowany w kierunku wschodnim – uzyskał plan dużego, szerokiego prostokąta z czterema kwadratowymi alkierzami w narożach, z ryzalitem o zaokrąglonych narożnikach w elewacji południowej oraz wyższą częścią środkową (widoczną na rycinie Andriollego). Ponadto zmieniono w duchu późnego baroku wygląd elewacji – dodano podziały pilastrowe i ramowe oraz widoczne jeszcze obramienia okien. Być może wysoka środkowa część skrzydła północnego była pozostałością wcześniejszej wieży bramnej. Po osiemnastowiecznej przebudowie istniał jeszcze mur obwodowy zamku, biegnący skrajem zachowanej do dziś fosy, od strony podzamcza. Przebieg muru jest jeszcze widoczny w terenie.

 

Do dzisiaj zachowały się spore fragmenty ścian pałacu – do wysokości gzymsu wieńczącego: ściana zachodnia z przyległymi do niej alkierzami i fragmentami ścian działowych, ściana południowa między alkierzem południowo-zachodnim a narożnikiem ryzalitu południowego oraz część alkierza południowo-wschodniego, w którym widoczne są ślady ośmiobocznego pomieszczenia w dolnej kondygnacji (to być może zamkowa kaplica). Ponadto zachowały się fundamenty portyku od strony północnej. W latach sześćdziesiątych, jak informuje Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, na ścianach alkierza północno-zachodniego widoczne były jeszcze pozostałości polichromii, prawdopodobnie z okresu przebudowy po 1802 roku. Dzisiaj nie widać już żadnych śladów malowideł. Zachował się także dziewiętnastowieczny dwór Duniewskich i zabudowania gospodarcze na północ od zamku, zapewne w rejonie dawnego podzamcza: trzy spichlerze (w tym najstarszy, klasycystyczny, w ruinie), czworaki i trzy obory (w tym jedna w ruinie) – wszystkie budynki z XIX wieku. Przy dziewiętnastowiecznym spichrzu znajduje się spory budynek o grubych ścianach, położony na skraju stromego zbocza – być może był to budynek przeznaczony do obrony wjazdu na podzamcze. Ciekawym zachowanym elementem zespołu zamkowego jest późnobarokowa kapliczka, pochodząca z poł. XVIII wieku, stojąca przy rozstajach dróg, w pewnym oddaleniu od zamku. Kapliczka ma ciekawy plan zbliżony do trójkąta o ściętych narożach, dwóch wklęsłych i jednym wypukłym boku. W wypukłym boku – od strony wschodniej znajduje się nisza, obecnie pusta, kiedyś zapewne stała w niej figura świętego. Proporcje i dynamiczna bryła kapliczki sugerują autorstwo dobrego architekta. Podobieństwo form artykulacji architektonicznej kapliczki do form pałacu może wskazywać, że autorem obu tych budowli był nieznany obecnie z nazwiska architekt niemieckiego pochodzenia.

 

Wstęp Wolny

Położenie i dojazd: Do zamku, położonego wśród stawów ok. 500 m na północny zachód od rynku można dojść na piechotę – najkrótsza droga – na północ od rynku, potem w lewo i przy zrujnowanym spichlerzu jeszcze raz w lewo. Dojazd samochodem – ok. 1 km w kierunku Niedrzwicy Dużej, następnie w prawo w drogę asfaltową, po kilkuset metrach – przy barokowej kapliczce – jeszcze raz w prawo i przy zrujnowanym spichlerzu w prawo w żużlówkę. Najlepiej stanąć gdzieś w okolicy spichlerza i następne kilkadziesiąt metrów przejść na piechotę, ale można wjechać samochodem również na sam teren zamku.

 

Czas: Dojście lub dojazd z centrum miasta ok. 10 minut. Pobieżny ogląd ruin zamku i zabudowań gospodarczych ok. 15 minut.